«۱۰ جون»، روز بزرگداشت دنیای پر نقش‌و‌نگار صنایع دستی است. صنایع دستی که با تجلی عشق و هنر آفریده می‌شوند، با ارزش‌تر از آن اند که بتوان روی‌شان قیمت گذاشت.
به گزارش آی فیلم2، صنایع دستی، همهی آثار و صنایعی است که تمام مراحل ساخت آن توسط دست و ابزارهای دستی انجام می‌شود. این صنایع برگرفته از فرهنگ، هنر، بینش و ذوق مردم یک منطقه است. در ساخت این صنایع از مواد اولیه بومی استفاده می‌شود. صنایع دستی را کالایی برای معرفی ویژهگیهای قومی و فرهنگی هر منطقه میدانند.
صنایع دستی، یکی از میراثهای نسلهای قبلی به نسلهای بعدی است. این هنر، بیدردسرترین مسیر گشایش درونیترین لایههای فرهنگی ملتها است و زمینهی شناخت فرهنگ های متفاوت را برای انسانها مهیا می‌کند. پرداختن این صنایع را میتوان یکی از استثناییترین کانالها برای شناخت اقوام دانست.
صنایع دستی به مثابهی آثار هنری، بازگو کنندهی روح ملتها و اقوام است، این صنایع با سرزمین مادری پیوند مستقیمی دارد و بیانگر بافتهای فرهنگی جوامع است.
در کشور چندین ملیتی- فرهنگی مانند افغانستان که هر گروه قومی صنایع دستی منحصر به فرد خویش را دارد و در عین حال میزان اشتراکات فرهنگی بسیار بالاست، میتوان با شناخت صنایع دستی اقوام مختلف، باورهای آنان را شناخت و زمینهی اتحاد بیشتر را از طریق تبادل صنایع دستی فراهم کرد.
«سیف‌الدین سیحون»، کارشناس مسایل اقتصادی می‌گوید ملتها در نتیجهی شکلگیری یک بازار و اقتصاد ملی شکل میگیرند؛ یعنی اگر منافع ملی بر مبنای ارزش‌های ملی و نماد ملی تأسیس شود و ملیتها با داشتن صنایع دستی متفاوت از حمایت در سطح وزارتخانهها و نهادهای ملی برخوردار شود، به گونهی طبیعی تولیدکنندهگان با هم آشنا می‌شوند و در نتیجه، باعث ایجاد بحث و تبادل نظر می‌شود. به قول آقای سیحون این کار میتواند به همسویی و همگرایی ملی بینجامد.
صنعت دوخت، بافندهگی، نساجی، معماری، نقاشی، کندن کاری، حکاکی، نجاری، فلز کاری، سفالی، کشاورزی، گنبدسازی، شیشه‌سازی، بوت‌دوزی، عطاری و ادویه‌سازی، عمده‌ترین صنایع دستی افغانستان هستند.
اگر این صنایع مورد توجه قرار گیرند، میتوانند نقش عمده‌ای در گسترش اقتصاد کشور داشته باشند.
بر اساس گفته‌های آقای سیحون، با آن که صنایع دستی نه برای ضرورتهای روزانهی بازارهای بین‌المللی، بلکه برای رفع ذوقهای فردی و نیازمندیهای ذوقی ایجاد می‌شود و زیبایی یا مرغوبیت شرط اول آن است، اما با افزایش کیفیت صنایع دستی، بازاریابی درست برای آن، بستهبندی منظم و شناساندن صنایع دستی به جهان میزان درآمد تولیدکنندهگان صنایع دستی افزایش مییابد و در نتیجه میتواند به اقتصاد ملی مفید واقع شود.
صنایع دستی اصولاً نتیجهی کارهای فردی و برای تحقق اهداف فردی است و کمتر جنبهی اشتغالزایی دارد، اما اگر این کار مورد توجه نهادهای دولتی قرار میگیرد، میتواند زمینهی ایجاد شغل را فراهم کند و تبدیل به منبع درآمد شود.
«زهرا نظری»، مسئول «انجمن صنایع دستی گوهرشاد» ساکن بامیان می‌گوید او کارش را از یک فروشگاه کوچک صنایع دستی آغاز کرد. کار زهرا در آغاز مورد توجه نبود. اما با گذشت حدود ده سال، این فروشگاه کوچک به یک انجمن گسترش یافته و برای زنهای زیادی شغل ایجاد کرده است؛ زنانی که مهارت کار دیگری را نداشتند.
خانم نظری، توانسته است با همکاری وزارت احیا و انکشاف دهات در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی زیادی اشتراک کند و برای صنایع دستی بازارهای خوبی را آزمایش کند. او می‌گوید: «اکنون ۴۵ زن مصروف تولید صنایع دستی مانند دستدوزی، خامک دوزی، فرشهای نمدی، قالین، کیفهای دستی، جواهرآلات و گلیم هستند و از راه تولید صنایع دستی تأمین معیشت میکنند.»
به گفتهی مسئول انجمن صنایع دستی گوهرشاد، تولیدکنندهگان صنایع دستی این انجمن، بیشتر خانمهایی اند که سرپرست و مسئول امرار معاش خانوادههایشان اند و این زنان، با تولید صنایع دستی بیشتر از ۵۰ درصد مخارج‌شان را تأمین میکنند.
«عبدالوفی نایب‌زی»، مسئول رسانهای برنامهی انکشاف صنایع روستایی وزارت احیا و انکشاف دهات می‌گوید برنامهی ملی انکشاف صنایع روستایی سبب شده است که حدود ۱۴۰ هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم شاغل شوند. آقای نایب‌زی می‌گوید ۳۲ هزار زن و ۲۷ هزار مرد در پنج ولایت کشور مشغول تولید صنایع دستی اند.
آنچه که صنایع دستی را از سایر صنعتها متمایز می‌کند، این است که صنایع دستی کمتر حیثیت کالای بازرگانی را دارد و برای اینکه مانند کالای بازرگانی برای معامله در بازار عرضه شود، نیازمند بازار ویژه و زمانهای ویژه برای فروش است.
به گفتهی خانم نظری در زمستانها نمایشگاهی برگزار نمیشود و بامیان در این فصل به دلیل سردی هوا توریست ندارد، میزان فروش صنایع دستی و درآمد آن‌ها خیلی کاهش مییابد، اما اشتراک در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی میتواند دل آن‌ها را به تولید صنایع دستی گرم نگهدارد.
خانم نظری، صراحت میدهد که اشتراک او در نمایشگاه‌های صنایع دستی در هند سبب شد که او با شرکتهای هندی قراردادهای خوبی ببندد و برای آنان کفشهای نمدی تولید کند. همچنان اشتراک در نمایشگاه‌های پاکستان و جاپان باعث شد که جواهرات قدیمی افغانستان فروش خوب داشته باشند.
برنامهی ملی انکشاف صنایع روستایی که جزئی از پروژههای انکشافی بوده است، توسط وزارت احیا و انکشاف دهات در پنج ولایت شامل بلخ، هرات، ننگرهار، پروان و بامیان اجرا شده است.
یک بخش این برنامه به تولید صنایع دستی متمرکز است که در نتیجهی آن قالین، گلیم، فرشها و کفشهای نمدی، جواهرات قدیمی، کیفدستیهای ساخت دست و… به بازارهای بین‌المللی رسیده‌اند.
هشت صبح، نوشت: صنایع دستی بعد از جنگ جهانی دوم با رویکرد فرهنگی و هنری مورد توجه قرار گرفت. نخستین همایش جهانی صنایع دستی در ۱۰ جون سال ۱۹۶۴ در نیویورک برگزار شد. در این همایش استادان، هنرمندان و صنعتگران از ۴۰ کشور دنیا اشتراک کردند.
در پایان این همایش تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی» به حیث یک نهاد فرهنگی وابسته به یونسکو تصویب شد. دبیرخانهی این شورا در شهر آمستردام موقعیت دارد.
ف ا/ ب م
